انواع ماسکهای پزشکی و کاربردهای آنها
با توجه به شیوع بیماریهای ویروسی مانند کرونا و افزایش نیاز به اطلاعات دقیق در خصوص ماسکها، در این مقاله به انواع مختلف ماسکهای پزشکی و کاربردهای آنها پرداخته میشود. ماسکهای پزشکی که اغلب به نام ماسکهای جراحی شناخته میشوند، به عنوان یک ابزار محافظتی در برابر ذرات معلق و عفونتهای مختلف کاربرد دارند. این ماسکها عمدتاً توسط کادر درمانی در حین انجام اعمال جراحی و در مواجهه با بیماریهای مسری استفاده میشوند تا از انتقال عفونتها و بیماریها به دیگران و همچنین حفاظت از خود در برابر ویروسها و باکتریها جلوگیری کنند.
ماسکهای پزشکی چیست؟

ماسکهای پزشکی به گونهای طراحی شدهاند که دهان و بینی را به طور کامل پوشش دهند و از ورود ذرات بزرگ، ترشحات و دیگر آلودگیها به داخل دستگاه تنفسی جلوگیری کنند. این ماسکها از موادی ساخته شدهاند که میتوانند ذرات بزرگ و مایعاتی که ممکن است حاوی ویروسها یا باکتریهای مضر باشند را مسدود کنند. اما لازم به ذکر است که این ماسکها در برابر ذرات ریز ممکن است به طور کامل مؤثر نباشند.
ماسکهای معمولی دولایه کشدار
این نوع ماسکها بیشتر برای پوشاندن دهان و بینی در شرایط عمومی پزشکی طراحی شدهاند و به شکل دقیق به صورت نمیچسبند. این ماسکها به طور معمول برای محافظت در برابر مایعات بدن و جلوگیری از انتقال بیماریها در شرایطی مانند سرفه و عطسه مورد استفاده قرار میگیرند. با این حال، این ماسکها در برابر خون و ترشحات مقاوم نیستند و بیشتر برای محافظت یکطرفه به کار میروند.
ماسکهای جراحی سه لایه بنددار
این ماسکها به دلیل داشتن سه لایه، در برابر خون و ترشحات مقاومتر هستند و میتوانند تا حدود ۹۵ درصد ذرات باکتریها را فیلتر کنند. این ماسکها بیشتر به صورت چسبیده به صورت قرار میگیرند و به طور مؤثر از تماس دست با صورت جلوگیری میکنند. در تحقیقات انجام شده، نشان داده شده است که افراد به طور متوسط ۱۹ بار در ساعت صورت خود را لمس میکنند که این امر باعث انتقال میکروبها میشود. استفاده از ماسک جراحی در چنین شرایطی میتواند مؤثر واقع شود.
ماسکهای فیلتر دار برای حفاظت فردی
این نوع ماسکها طراحی شدهاند تا به طور کامل صورت را پوشش دهند و محکم به صورت چسبیده باشند. آنها با فیلتر کردن هوای تنفسی، محافظت دوطرفه ارائه میدهند. این ماسکها برای محافظت در برابر ذرات غیر روغنی، خون و ترشحات طراحی شدهاند و به طور معمول یکبار مصرف هستند. برخی از آنها فقط نیمه صورت را پوشش میدهند، در حالی که برخی دیگر تمام صورت را میپوشانند.
ماسکهای فیلتر دار (FFP و N95)
ماسکهای فیلتر دار به دو دسته اصلی تقسیم میشوند: ماسکهای FFP (طبق استاندارد اروپایی EN149:2001) و ماسکهای N95 و N99 (طبق استاندارد آمریکایی NIOSH). این ماسکها به طور خاص برای جلوگیری از ورود ذرات معلق در هوا طراحی شدهاند و ویژگیهای مختلفی دارند.
ماسکهای FFP:
- FFP1: مناسب برای ذرات بزرگتر از ۵ میکرون با فیلتراسیون ۸۰ درصد
- FFP2: مناسب برای ذرات بین ۲ تا ۵ میکرون با فیلتراسیون ۹۴ درصد
- FFP3: مناسب برای ذرات کوچکتر از ۲ میکرون با فیلتراسیون ۹۹ درصد
ماسکهای N95، N99 و N100:
- N95: مناسب برای ذرات بزرگتر از ۰٫۳ میکرون با فیلتراسیون ۹۵ درصد (غیر مقاوم نسبت به روغن)
- N99: مناسب برای ذرات بزرگتر از ۰٫۳ میکرون با فیلتراسیون ۹۹ درصد (غیر مقاوم نسبت به روغن)
- N100: مناسب برای ذرات بزرگتر از ۰٫۳ میکرون با فیلتراسیون ۹۹٫۹۷ درصد (غیر مقاوم نسبت به روغن)
ماسکهای R و P:
- R95، R99، R100: مناسب برای ذرات بزرگتر از ۰٫۳ میکرون با فیلتراسیونهای ۹۵، ۹۹ و ۹۹٫۹۷ درصد و مقاوم در برابر روغن تا حداکثر ۸ ساعت
- P95، P99، P100: مشابه ماسکهای R با این تفاوت که در برابر روغن مقاوم هستند و میتوانند ذرات با اندازههای مختلف را فیلتر کنند.
توصیهها و نکات مهم در استفاده از ماسکهای پزشکی

- استفاده از ماسکهای پزشکی به ویژه در محیطهای بیمارستانی و هنگام مواجهه با افراد بیمار یا در شرایط خاص بسیار ضروری است.
- ماسکها باید به طور صحیح بر روی صورت قرار گیرند و در صورت نیاز باید به صورت منظم تعویض شوند.
- ماسکهای بدون فیلتر برای استفاده بیش از دو ساعت توصیه نمیشوند، چرا که ممکن است کارایی خود را از دست بدهند.
- در صورت نیاز به استفاده طولانی مدت، ماسکهای فیلتر دار مانند ماسکهای N95 یا FFP توصیه میشوند.
با توجه به اهمیت سلامت و حفاظت در برابر بیماریها، انتخاب ماسک مناسب و استفاده صحیح از آن میتواند تأثیر بسزایی در جلوگیری از انتقال ویروسها و باکتریها داشته باشد.
ماسک فیلتردار کربن اکتیو (کربن دار) و ویژگیهای آن
ماسکهای فیلتردار کربن اکتیو (کربن دار) از انواع ماسکهایی هستند که با استفاده از لایههایی از کربن فعال شده طراحی شدهاند. این کربن فعال برای محافظت در برابر گازها و بخارهای مضر در نظر گرفته شده است. این ویژگی به این معناست که بوی آلودگیها و گازهای سمی هوا نمیتوانند به راحتی وارد ماسک شده و در نتیجه فرد استفادهکننده از تنفس هوای آلوده و گازهای مضر محفوظ میماند. کربن فعال با جذب ذرات مضر و آلایندهها در محیط، هوای تمیزتری را برای فرد به ارمغان میآورد و برای افرادی که در مناطق آلوده زندگی میکنند یا در مشاغل خاصی که در معرض گازها و بخارها قرار دارند، مناسب است.
تاریخ انقضا و عمر مفید ماسک فیلتردار
عمر مفید ماسکهای فیلتردار همچون N95 و FFP2 معمولاً به حدود ۸ ساعت کاری محدود میشود. اما در شرایط خاص، مانند موارد زیر، باید ماسک به سرعت تعویض شود:
تغییر شکل قالب ماسک: اگر ماسک کاسهای شکل باشد و پس از استفاده فرم خود را از دست داده باشد و روی صورت بهدرستی محکم نشیند، ممکن است باعث نشت هوا به درون ماسک شود. در این صورت باید ماسک تعویض گردد.
نفوذ بو و آلایندهها: اگر با وجود استفاده از ماسک، همچنان بوی دود یا هوای آلوده از بیرون احساس میکنید، یعنی فیلتر ماسک عملکرد مناسبی ندارد و باید آن را عوض کنید.
کثیفی و آلودگی: اگر سطح ماسک بهویژه فیلتر آن آغشته به گرد و غبار، ترشحات یا هرگونه آلودگی غیر قابل تمیز کردن شد، باید ماسک را تعویض کنید.
آسیب دیدن ماسک
زمانی که ماسک آسیب ببیند یا فیلتر آن آلودگی بیش از حد جمع کند، مقاومت تنفسی افزایش مییابد. این امر میتواند به راحتی منجر به مشکلات تنفسی در طولانی مدت شود. بنابراین، بهتر است از ماسکهایی که حالت فیزیکی آنها دچار آسیب شده استفاده نکرده و آنها را فوراً تعویض کنید.